غدیر، هویت شیعه
به گزارش کارکادو تاریخ واقعه غدیر و انتخاب امیر المومنین علی ضد السلام بعنوان جانشین پیامبر (ص) تاریخی عجیب و پر عبرت است.
تاریخ نگاران آورده اند: هنگامی که پیامبر خدا (صلی الله مقابل و آله و سلم) شریعت خودرا بر قبایل عرب عرضه داشت، تعدادی از آنان گفتند: "اگر ما بر آن چه می گویی با تو بیعت کرده و هم پیمان شویم و خدا تو را بر مخالفانت پیروز کند، آیا بعد از تو رهبری این امت به دست ما سپرده خواهد شد؟"
آن حضرت پاسخ داد: "این امر به دست خداست و خداوند، آنرا به هر که بخواهد، واگذار می کند." خداوند نیز امت اسلامی را بعد از رسول خویش رها ننمود و امیر المؤمنین (علیه السلام) را به عنوان وصی آن حضرت برگزید. نبی اکرم (صلی الله مقابل و آله و سلم) نیز به دستور الهی در هر فرصت و موقعیت و در بین هر گروه و جماعت و در هر جنگ و نبرد، از این حقیقت پرده بر می داشت و با عبارات و کلمات مختلف، این پیام الهی را به دیگران می رساند... اما در این میان، غدیر از جایگاه ویژه ای برخوردارست.
در غدیر آن چه را که رسول خدا (صلی الله مقابل و آله و سلم) از شروع بعثت خویش بصورت پراکنده درباره امیر مؤمنان(علیه السلام) فرموده بود، جمع کرده و یکجا بیان نمود. افزون بر آن، غدیر خاصیت هایی را درخود جای داده که قبل از آن در تبلیغ های دیگر آن حضرت نبود: ۱- صراحت کلام پیامبر اکرم (صلی الله مقابل و آله و سلم) و روشنی مقصود ایشان: آن حضرت در روز غدیر، به کلام تنها اکتفا نفرمود و در عمل نیز مقصود خودرا معرفی نمود. ایشان در همان حال که سخن خودرا می فرمود، دست علی(علیه السلام) را که در جانب راستش ایستاده بود، گرفته و بالا برد و با این عمل نیز شخص مورد نظر خودرا به همگان نشان داد. ۲- نزدیک بودن زمان غدیر به وفات پیامبر اکرم (صلی الله مقابل و آله و سلم): آن بزرگوار در ضمن خطبه اش فرمود: "من به زودی به سمت پروردگارم دعوت می شوم که آنرا خواهم پذیرفت..." پوشیده نیست که اینگونه سخن در چنین موقعیتی، تأثیر عمیقی بر حاضران گذاشته و حجت را بر همگان تمام و هر عذر و بهانه ای را از آنان می ستاند. ۳- وقوع غدیر در بین جمعیت بی نظیری از مسلمانان: رسول خدا (صلی الله مقابل و آله و سلم) از مدتی قبل، این حج را به عنوان آخرین حج خویش اعلام فرموده بود. در نتیجه، گروههای خیلی از مسلمانان به مدینه آمدند تا برای آخرین بار همراه پیامبرشان به حج مشرف شوند و عده زیادی نیز در هنگام مناسک به ایشان پیوستند تا از فیض همراهی با رسول خدا (صلی الله مقابل و آله و سلم) بهره برند. سر انجام پیامبر اکرم (صلی الله مقابل و آله و سلم) به همراه این خیل عظیم، مناسک حج را به انتها رسانده و راه بازگشت پیش گرفت. هنگامی که آن حضرت به منطقه غدیر خم که محل جدایی راه های اهل مدینه از مصریان و عراقیان بود رسید، توقف نموده و به انتظار نشست تا آنان که عقب مانده بودند برسند. هم چنین آن حضرت امر فرمود تا آنان که جلو رفته اند نیز بازگردند. پیامبر خدا (صلی الله مقابل و آله و سلم) بعد از اقامه نماز برخاست و خطبه مهمی ایراد نمود و بدین سان سخن خودرا به گوش تمامی آنان رسانید. ۴- نزول کلام خداوند متعال در غدیر: قبل از خطبه آن حضرت این آیه نازل شد که: «ای پیامبر! آن چه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده است به مردم برسان و اگر چنین نکنی، رسالت او را انجام نداده ای و خداوند تو را از (خطرات) مردم حفظ می نماید...» پس از خطبه آن بزرگوار نیز این آیه نازل شد: «امروز دین شما را برایتان کامل کردم و نعمت خودرا بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذیرفتم.» ۵- تبریک و تهنیت گفتن حضار بر امیرالمؤمنین (علیه السلام): در این میان، از اولین کسانی که برای این امر، قدم پیش گذاشتند، ابوبکر و عمر بودند؛ در صورتیکه می گفتند: "خوشا به حال تو ای پسر ابوطالب که مولای ما و مولای هر مرد و زن مؤمنی گشتی." بر طبق این خاصیتها و برخی خواص دیگر، غدیر جایگاهی ویژه در معرفی و اعلام وصایت امیر المؤمنین (علیه السلام) دارد. بدین ترتیب، غدیر آخرین جایگاه ابلاغ و اعلام امامت امیر مؤمنان، علی (علیه السلام) بود؛ با این تفاوت که در این مرتبه، پیامبر اکرم (صلی الله مقابل و آله و سلم) با کنایه و اشاره سخن نگفت؛ بلکه با صراحت و آشکارا مطلب خویش را بیان فرمود. بی شک آن چه آن حضرت فرمود، در بیان مقصودی که داشت جامع و کامل بود و اگر چنین نبود، آیه «اکمال دین» از جانب خدای متعال نازل نمی شد.... با تشکیل دولت آل بویه و تسلط آنان بر خلیفه و مقر خلافت، امنیت نسبی برای شیعیان در سرزمین های تحت حاکمیت آل بویه به وجود آمد و آنان با بهره گیری از این فرصت در صدد ترویج شیعه برآمدند؛ به شکلی که طی حکومت ۱۲۶ ساله؛ عقاید شیعی به شیوه های مختلف رواج پیدا کرد و علمای بزرگ شیعه مانند ثقه الاسلام کلینی، شیخ صدوق، شیخ مفید، با بهره گیری از تمام امکانات به وجود آمده با قلم و بیان به نشر مذهب تشیع پرداختند. مراسم و مواسم شیعه امامیّه از قبیل عزاداری های عاشورا، جشن غدیر خم، سنّت زیارت عاشورا، زیارت قبور امامان شیعه مقابل السلام، نحوه اذان گفتن شیعی، استفاده از مهر نماز ـ که از تربت امام حسین مقابل السلام ساخته شود ـ و نشان ها و رنگ هایی همچون رنگ سیاه برای عزاداری و رنگ سفید در علم ها و نشانه علوی بودن، در این زمان گسترش یافتند.
مراسم و سنّت های یک قوم و ملت و پیروان یک آیین و مذهب در حقیقت، تجلّی اعتقادات و اصول و باورهای آن مردم است. بدین سبب تاریخ شیعه امامیّه دارای مقاطع مهم تاریخی است که تشکیل حکومت آل بویه و سلطه این حکومت بر عراق یکی از این مقاطع مهم به شمار می آید.
با توجه به این که عید غدیر همچون اعیاد مهم مذهبی شیعیان به شمار می رفته است، توجه و بررسی آن و گرامیداشت آن در دوره های مختلف تاریخی مهم می نماید. این نوشتار در صدد است تا به بررسی عید غدیر در دوره آل بویه، بپردازد. هر چند پیش از پرداختن به این مساله باید به کمی به گذشته نیز توجه نشان داد.
روز ۱۸ ذی الحجه، روزی که حضرت پیامبر اکرم ـ صلی الله مقابل و آله و سلم ـ به امر خداوند، در منطقه ای بنام غدیر خم، موقع بازگشت از حجة الوداع در اجتماع حجاج که حدود ۱۲۰ هزار نفر تخمین زده شده است. دست علی بن ابی طالب ـ مقابل السلام ـ را گرفت و آن حضرت را به عنوان جانشین پس از خود برای حاضرین و غایبین معرفی نمودند. پس از رحلت حضرت پیامبر اکرم ـ صلی الله مقابل و آله و سلم ـ حوادثی رخ داد که موجب شد علی ـ مقابل السلام ـ از حق خویش، جانشینی بلافصل پیامبر اکرم ـ صلی الله مقابل و آله و سلم ـ، محروم شد. ولی از این زمان پیروان و دوستداران دوده و هم چنین ائمه معصومین هر ساله این روز را، با وجود خفقان شدید از طرف حکام به عنوان عید، می شناختند و برای این روز اعمالی هم معین فرمودند. هر چند که مراسمی که در این روز برگزار می شد بصورت علنی نبود، تا اینکه، در دوره حکومت آل بویه وضعیت سیاسی و اجتماعی به نفع شیعیان تغییر یافت و حکام آل بویه همچون معزالدوله خدماتی به نفع شیعیان انجام دادند همچون این که زمینه برگزاری مراسم عزاداری علنی برای امام حسین ـ مقابل السلام ـ در روز عاشورا و برگزاری مراسم جشن در روز عید غدیر خم.
اما این بدان مدلول نیست که مسلمین و شیعیان پیش از قرن چهارم عید غدیر را به عنوان عید نمی شناختند، بلکه مستنداتی هست که حتی اهل سنت نیز این روز را محترم می شمردند. و به اعمالی که برای این روز تعیین شده عمل می کردند. هر کس در روز هجدهم از ماه ذی الحجه روزه بگیرد، برای او معادل شصت ماه روز نوشته می شود و آن روز غدیر خم است، هنگامی است که پیامبر اکرم ـ صلی الله مقابل و آله و سلم ـ دست علی بن ابی طالب را گرفته و فرمود: « آیا من سرپرست مومنین نیستم؟» گفتند: آری، ای رسول خدا، حضرت فرمود: هر کس که من مولای اویم پس علی مولای اوست. عمر بن خطاب اظهار داشت: مبارک باد، مبارک باد بر تو ای فرزند ابوطالب تو مولای من و مولای هر مسلمانی شدی.
در احادیثی که از ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ وارد شده است روز 18 ذی حجه را به عنوان «عید الله الاکبر» معرفی کرده اند.
حسن بن راشد می گوید: از امام صادق ـ مقابل السلام ـ پرسیدم: فدایت شوم آیا برای مسلمین غیر از عید قربان و عید فطر، عید دیگری هست: حضرت فرمود: بلی ای حسن، عیدی است که از این دو عید با عظمت تر و با شرافت تر است. عرض کردم آن کدام روز است. فرمود: همان روزی که امیر المومنین علی ـ مقابل السلام ـ به عنوان جانشین پیامبر اکرم ـ صلی الله مقابل و آله و سلم ـ منصوب گردید. عرض کردم در چه روزی! فرمود: روز ۱۸ ذی الحجه و آن عید الله الاکبر است.
شیخ مفید می گوید: از امام صادق ـ مقابل السلام ـ روایت شده است که فرمودند: روز ۱۸ ذی الحجه ( عید غدیر) عید الله الاکبر است. و خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرد جز این که این روز را عید قرار دادند حرمتش را شناختند اسم این روز در آسمان ها یوم المعهود و در زمین یوم المیثاق المأخوذ و جمع المشهود است.
ابن عباس و السدی درباره آیه تبلیغ (آیه سوم سوره مائده) می گویند: این آیه پنج بشارت دارد: اکمال دین، اتمام نعمت، رضایت خداوند رحمان، اهانت بر شیطان. یأس و نا امیدی منکرین دین و منکرین عید مومنین یعنی عیدالله الاکبر، باز ابن عباس می گوید: در این روز ( روز ۱۸ ذی الحجه) پنج عید جمع شده بود: جمعه، عید غدیر، عید یهود. عید نصاری و عید مجوس.
مفضل بن عمر از امام صادق ـ مقابل السلام ـ روایت می کند. پرسیدم: مسلمین چند عید دارند؟ حضرت فرمودند: چهار عید. عرض کردم جمعه و عید فطر و عید قربان را می شناسیم عید چهارم کدام است؟ فرمود: با عظمت ترین و شریف ترین اعیاد روز ۱۸ ذی الحجه روز جانشینی علی بن ابی طالب است. پس حضرت به نماز و روزه مستحبی که در این روز وارد شده است اشاره نمود.
محمد بن ابی نصر بزنطی می گوید: نزد امام رضا ـ مقابل السلام ـ بودم، صحبت از روز غدیر خم شد که برخی از حاضرین آنرا منکر شدند. امام رضا ـ مقابل السلام ـ فرمود: پدرم از پدران خود نقل فرمود: همانا روز غدیر در آسمان ها مشهورتر از روی زمین است... و اظهار داشت: ای پسر ابو نصر، هر کجا باشی اهتمام کن روز غدیر خودرا به زیارت قبر امیر المومنین علی ـ مقابل السلام ـ برسان.
عمار بن حریز عبدی می گوید: روز ۱۸ ذی الحجه محضر امام صادق وارد شدم که حضرت روزه بودند به من فرمودند این روز روز بزرگی است که خداوند حرمتش را بر مومنین بزرگ داشته و دین را بر آنها کامل نموده و نعمت را بر مردم تمام کرده است. این روز روز عید و شادی و سرور است و روزه اش معادل روزه شصت سال ثواب دارد.
باتوجه به روایات گفته شده و دهها روایت دیگر با همین مضامین معلوم می شود که مسلمین و ائمه ـ علیهم السلام ـ این روز را به عنوان عید می شناختند ولی وضعیت سیاسی ـ اجتماعی تا دوره آل بویه طوری بوده که برگزاری مراسم علنی در این روز امکان نداشت. و با فراهم آمدن شرایط برگزاری مراسم در دوره حکومت معزالدوله دیلمی، شیعیان در این روز بصورت علنی جشن و سرور نمودند و این بدان مدلول نیست که شیعیان و مسلمین در این تاریخ این روز را عید قرار داده باشند.
عید غدیر هم اکنون به عنوان اعتقادی شیعی مطرح است با آنکه همه مسلمانان به این واقعه عظیم دینی اذعان دارند. بااینکه واقعه غدیر را خیلی از کسانی که تعصب اعتقادی نداشتند نقل کرده اند و واقعه اعطای جانشینی و تفویض ولایت اتفاق افتاده و به تواتر نقل شده است اما به دلایلی در صدر اسلام اهتمام شد تا بر روی آن سرپوش بگذارند.
سیاست های خصمانه سبب شد تا این عید بزرگ اسلامی کمرنگ شود و در قرن اول و دوم و سوم این عید بسیار مهجور شد و عید را به جز در سفارشات ائمه(ع) و بین تعدادی شیعیان کمتر می توان دید.
اگر رفتار ما شیعیان بد باشد تبلیغ معکوس برای جبهه حق می شود، اما اگر راه و رفتار درست باشد بهترین تبلیغ برای افرادی است که می خواهند به این راه بیایند.
معارف اهل بیت(ع) و واقعه غدیر از چنان جاذبه ای برخوردارست که آنانی که در جرگه اهل بیت(ع) نیستند را نیز تحت تأثیر خود قرار می دهد.
غدیر حقیقتاً هویت شیعه است یعنی اگر بخواهیم راجع به شیعه یک بیوگرافی ارائه دهیم تمام خاصیت هایی که شیعه باید داشته باشد در بیانات نورانی پیامبر اکرم(ص) در روز غدیر تعیین شده و زندگی امیرالمؤمنین(ع) و اهل بیت(ع) بزرگ ترین و بهترین الگو برای شیعیان است.
باید هرچه می توانیم غدیر را پرشکوه تر و هدفمندتر برگزار نماییم، غدیر نه فقط برای کسانی که به اهل بیت(ع) عشق می ورزند تأثیرگذار و آموزنده است بلکه مفاهیم بلند معارف اهل بیت(ع) و واقعه غدیر از چنان جاذبه ای برخوردارست که آنانی که در جرگه اهل بیت(ع) نیستند را تحت تأثیر خود قرار می دهد.
غدیر، الهام بخش بیداری اسلامی است و در حقیقت با حقیقتی که در درون خود نهفته دارد، می تواند زمینه ساز هر انقلابی بر ضد طاغوتیان زمان باشد. الحمدالله الذی جعلنا من المتمسکین به ولایه امیرالمومنین علی ابن ابی طالب و أولاده المعصومین علیهم السلام، عیدسعیدغدیر، را به تمام عاشقان و ولایتمداران حضرتش، تبریک عرض می کنم. * عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب