دروس آزاد حوزه رو به اضمحلال است
به گزارش کارکادو، مبلغ نوشت: حضرت آقای اعرافی! اگر کسی فرمایشات شما را، و عملکرد مدیریت را هم ملاحظه بکند، بطور قطع هماهنگی نمی بیند. وعده ها بسیار است؛ اما عمل آن کو؟ بیایید برای یک مرتبه هم که شده، در جمع اساتید، حاضر بشوید. اینها استاد این حوزه هستند یا نه؟
به گزارش «مبلغ»- بیست و پنجمین اجلاسیه نشست دوره ای اساتید سطوح عالیه و خارج حوزه علمیه قم، شامگاه چهارشنبه، دوازدهم مهرماه، با مبحث «بررسی مشکلات دروس آزاد» در مسجد حضرت امام حسن عسکری ضد السلام برپا شد. در این نشست که با حضور تعداد زیادی از اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه برگزار شد، اساتید محمدجواد علوی بروجردی، محمد عندلیب عمدانی، سید مفیدالدین حسینی آملی و سید محمد حمید شریفی به عرضه دیدگاه های خود پرداختند که گزارش تفصیلی آن به همراه بیانیه پایانی نشست پیش رویتان قرار می گیرد.
دروس آزاد حوزه درحال از میان رفتن است استاد علوی بروجردی: قوام حوزه، حوزویت حوزه به دروس آزاد است. در دروس آزاد که در تاریخ حوزه بوده، استادی که کتاب را می فهمیده است، کتاب را تدریس می کرده است؛ طلبه اگر چنین درسی استفاده می کرد، به درس می آمد؛ و اگر استفاده نمی کرد، نمی آمد و به سراغ کسی دیگر می رفت. این امر سبب ایجاد کمالی در استاد می شد، کمالی بر مبنای رشد طبیعی است و بر مبنای ملّایی افراد، حوزه رشد می کند. بزرگانی که تربیت شده اند و صاحبان مکتب، مانند وحید بهبهانی و شیخ اعظم این گونه تربیت شده اند و هیچ جهت اضافه ای غیر از این جهت نبوده است.
اصلا علت تشکیل این نشست، همین بود که شروع کردند درس ها را در مدارس تخصصی بردند. معنای آن، این بود که در مدرسه چند استاد تعیین می کردند که هر کدام درس به خصوصی تدریس می کردند و طلبه ها مجبور به شرکت در همان کلاس ها بودند. این کار در حوزه آغاز شد. در ابتدا برای ما استدلال می کردند که در سالهای اول، طلبه نمی داند چه کند و ما او را راهنمایی می کنیم؛ اما این مطلب وقتی به سطوح عالی کشیده شد، بعضی از مراجع، همانند آیت الله فاضل لنکرانی ما را تحریک کردند که صدا را بلند نماییم. خود مراجع، علت تشکیل نشست بودند. نشست تشکیل شد، به جهت اینکه دروس آزاد، تبدیل به درس مدرسه نشود؛ چون که درس در مدارس تخصصی، اختیارش با مدیر مدرسه است؛ شاگرد هم ملزم به شرکت در آن است؛ همان کاری که در دبیرستان و دانشگاه ها به انجام می رسد. کاری که در حوزه های ما بود، کاری بی نظیر بود و با رشدی طبیعی ملاپروری می کردند.
اراده ای است که دروس آزاد را محدود می کند! ۱– متأسفانه از همان آغاز تشکیل نشست، اراده ای برخلاف دروس آزاد وجود داشته، که بعدها با طرح «استاد محوری» شدیدتر شد. متأسفانه پس از قصه کرونا تحرکات جدیدی پیدا شد. در داخل یا خارج حوزه اراده ای دراین زمینه هست که سبب این امر می شود؟ ما نمی دانیم؛ و این مطلب را از مسئولین حوزه سؤال داریم. آیا تفکر خاصی در حوزه قالب شده و استیلا پیدا کرده که فکر خاصی را می خواهند القاء کنند؟ نمی دانیم؛ اما مسلم است اگر درس ها آزاد باشند، استادها هم آزادند؛ من برای تفکرم تحت تعقیب واقع نمی شوم. درسم تعطیل نمی شود؛ اما در مدرسه، مدیر مدرسه به استاد می گوید این شرایط را داریم؛ اگر رعایت نمی کنی، نیا. این حرف در متن حوزه معنا ندارد.
اراده ای است که این دروس آزاد را محدود می کند. سال قبل دروس آزاد، وضع بدی داشت. سال جاری، بدتر شده است. اسناد دادن به کرونا، اسناد دادن به این که طلبه ها به خاطر شرایط مالی از حوزه رفتند، تمام دلیل نیست. برنامه ریزی صورت می گیرد؛ طلبه از شهرستان وارد حوزه می شود، به چه مناسبت شما از او می خواهید که مؤسسه ای باید او را پذیرش بکند تا به او خوابگاه بدهند. مؤسسه هم فورا برنامه دارد و می گوید من زمانی پذیرش می دهم که شما در درسهای ما شرکت کنی؛ و الا حق نداری از خوابگاه ما استفاده کنی. به آقایان تذکر داده شد؛ و قرار شد که این کار را نکنند؛ اما در عمل، دوستان ما که این مطلب را از معاونت های مختلف حوزه دنبال کردند خلاف این مطلب معلوم شد؛ امروز هم اطلاعیه ای صادر کردند؛ ما خوشحالیم که به مفاد همان اطلاعیه عمل کنند. اما در مقام عمل، آن چه که انشاء می شود را نمی بینیم.
مؤسسات برای درس آزاد حوزه مصیبتی بوجود آورده اند مسأله امروز، مؤسساتی است که این ایام، پیدا می شود. به چه مناسبت زمام حوزه به دست این مؤسسات باید بیفتد؟ بیشتر از ۵۰ مؤسسه داریم که همه، دروس خاص دارند و طلبه باید در درس استاد موسسات خصوصی شرکت نماید. همیشه این گونه نیست که افراد ذی صلاحیت در این موسسات جمع شوند در این صورت است که حوزه از رشد طبیعی خودش باز می ماند. شما می دانید ما در گذشته استاد مبرز در ادبیات داشتیم؛ در شرح لمعه و مکاسب و رسائل داشتیم. خدا غریق رحمت کند اساتید بزرگی همانند استاد صلواتی، پایانی، ستوده را اینها در همین حوزه رشد کرده بودند.
خواسته ما اینست که این طرح ممنوع بشود ما از مدیریت حوزه درخواست می نماییم که ممنوع کنید که با این شرط که طلبه در درس موسسات شرکت نمایند به آنها خوابگاه داده شود. ضرورتی نداشت خانه سازی که در پردیسان کردید، مدرس هم در آنجا بگذارید تا حوزه خالی بشود و اطراف حرم از درس، خالی بشود و از مشتری درسی خالی بشود. طلبه می گوید در نزدیکی من مدرس هست، همانجا درس می خوانم و در هر رشته ای در پردیسان استاد گذاشتید. این کار خدمت به حوزه نخواهد بود. دروس آزاد درحال از میان رفتن هستند.
در سالهای قبل، در درس کفایه و مکاسب و رسائل، بیشتر از سیصد نفر در کلاس بعضی از اساتید داشتند؛ سال جاری گاها به دو نفر رسیده است؛ برخی اصلا هیچ شاگردی نداشتند و درس هایشان تعطیل شد. این درس ها باید در اطراف حرم باشد. لازم نیست در مدرسه های اطراف حرم، خوابگاه باشد. اینها باید مدرس باشد و مردم طلبه های که به درس می آیند را ببینند. از پردیسان، اتوبوس بگذارید تا طلبه ها در درسهای آزاد شرکت نمایند.
اینکه در مرکز شهر، رفت و آمد برای اساتید و طلبه ها مشکل است. راه ها را بسته اند و حتی موتور و دوچرخه هم نمی تواند بیاید این مشکل عدم شرکت در کلاس های دروس آزاد را تشدید می کند. تازه در ایام اخیر است که گفتند در پارکینگ ها به طلبه هایی که برای درس به حرم می آیند تخفیف می دهیم. این مشکل، شرکت طلاب در مدارس آیت الله گلپایگانی و خان و فیضیه و.. را تحت تاثیر قرار داده است و سبب می شود که دیگر درسی در این مدارس دائر نباشد.
مؤسسات، برای درس آزاد حوزه مصیبتی بوجود آورده اند. بعضی از مدارس، وابسته به مراجع عظام هستند؛ به محضر آنها هم عرض می کنیم؛ با این که در برخی از این مؤسسات، اساتید مبرزی تدریس می کنند؛ اما این مشکلات هم هست؛ با این وجود، به احترام مراجع عظام، بعضی از این مؤسسات را کنار بگذارید اما بقیه مؤسسات را به داخل حوزه بیاورید و این موسسات در درسهای آزاد ادغام شوند. ممنوع کنید که مؤسسات، درسهای اساسی و اصلی بگذارند؛ اما اگر درسهای حاشیه ای داشته باشند، اشکالی ندارد.
امسال از آن موارد اصلاح شده، خبری ندیدیم ۲– مطلب دوم در ارتباط با کتاب های درسی است. در سال قبل طرحی دراین زمینه عنوان شد. نمی دانم چرا عزیزان به این مطلب توجه نکردند. فرموده بودند سال جاری اصلاح می شود؛ اما سال جاری از آن موارد اصلاح شده، خبری ندیدیم.
شیخ اعظم، فقط یک روحانی و مدرس معمولی نبود که کتابی نوشته باشد و بعدا مرجع شده و نسبت به کتاب خودش اجبار به تدریس کند. علت این که رسائل و مکاسب شیخ، جا افتاد، آن بود که شیخ، صاحب مکتب فقهی و اصولی بود. زمانیکه شیخ آمد، تحول در افکار گذشته ایجاد کرد. و ازاین رو، همه به دنبال آن بودند که نوشته ها را بگیرند و در حوزه عرضه کنند و یاد بگیرند و تعلیم بدهند و مبانی را بیاموزند. رسائل و مکاسب، تنها کتاب های اصولی و فقهی نیست؛ کسی که می خواهد برای خود مبنا بسازد و می خواهند اجتهاد کنند، از تفکرات شیخ بی نیاز نیست. این گونه بود که کتاب های شیخ جا افتاد. زمانیکه کفایه جا افتاد، ارزش کفایه آن بود که مرحوم آخوند، با همه عظمتش، محقق کلمات شیخ بود؛ یعنی افکار شیخ آنقدر استیلا بر فکرها پیدا کرده بود که کسی جرأت نمی کرد روی حرف شیخ حرف بزند؛ صاحب کفایه این سد را شکست و حرف شیخ را تحقیق و تنقیح می کرد.
ازاین رو در درسهای خارج و استنباط، از رسائل و کفایه بی نیاز نیستیم؛ چه این دو کتاب بعنوان کتاب درسی باشند یا نباشند. پیش از آنکه کفایه چاپ بشود، نوشته های آخوند را افراد می گرفتند و تدریس می کردند؛ چون که راه تحقیق در کلمات شیخ، از راه کلمات مرحوم آخوند خراسانی بود.
بزرگانی خواستند کتاب هایشان درسی بشود. حاج شیخ آیت الله حائری شخصیت بزرگی است؛ اما درر ایشان، کفایه نیست. خیلی ها تلاش کردند کلمات ایشان، جای کفایه را بگیرد؛ اما نشد. با زور چیزی کتاب درسی نمی گردد. اما آقایان طرحی درست کردند؛ «طرح قدیم» و «طرح جاری» در طرح جاری از ۱۹۰۰ صفحه مکاسب، ۹۰۰ صفحه را حذف کردند. بحث «فضولی» را حذف کردند؛ در مباحث اجازه مشتری اختیار شیخ که پس از مقدمات مطلبی را اختیار می کند هم حذف کردند. کسانی که حذف می کنند، چرا افراد متخصصی نیستند؛ این همه مدرس رسائل داریم. از ما می خواستید؛ چه این که هر زمان که از ما خواستید، ما خاضعانه پذیرفتیم.
اگر الفائق خواندیم، مطالب ناب در تعادل و تراجیح شیخ به دست می آید؟ چگونه می شود رسائل را از اول کتاب تا مباحث شبهه وجوبیه را در یک سال خواند. آیا فقط قطع و ظن را میتوان در یک سال خواند؟ در طرح قدیم هم مباحث اساسی حذف شد مبحث انسداد که شیخ مطرح می کند، مبحث مهمی است و به درد طلبه ها می خورد. اقوال استصحاب که حذف شد، مباحث بسیار فوق العاده ای دارد. ما همینطور قلم می گیریم و حذف می نماییم. بحث طرح قدیم و طرح جاری را باید دقت نماییم. چه نسبتی بین «الفائق» و «تعادل و ترجیح» شیخ در رسائل است؟ در اینجا مرحوم شیخ رضوان الله ضد مباحثی همانند عقل مستقل و غیر مستقلات عقلیه را به صورت مستقل مطرح نکرد؛ مرحوم کمپانی و مظفر به صورت مستقل این مباحث را مطرح می کنند. این نقیصه نیست؛ شیخ تمام حرف ها را زده و میتوان آنها را استخراج کرد. اما اگر الفائق خواندیم، مطالب ناب در تعادل و تراجیح شیخ به دست می آید؟ هم اکنون وقتی طلبه می خواهد انتخاب نماید. نسبت به طرح جاری تشویق می شود؛ چه این که برای طرح قدیم به او می گویند جا نیست؛ کامپیوتر خراب است؛ به دارالشفا بروید و آنجا معطل می شود و برای انتخاب طرح قدیم به شکلی سنگ اندازی می شود.
مرکز مدیریت به طرح جاری در مقابل طرح قدیم تشویق می کند. طرح قدیم مشکل داشت؛ الآن طرح جاری شما با این حذف ها مشکلات جدیدی هم دارد. البته اشکالی نداشت که بعنوان مکمل، می گفتید تا طلبه ها درسهای دیگری را بخوانند؛ اما این وضعیت که ما در کلمات ناب شیخ دست ببریم، درست نیست. این مکتب شیخ توسط کسی دیگر نقض نشده است.
شهید صدر نیامد مکتب شیخ را نقض کند و مکتب جدیدی بیاورد من این حرف ها را می زنم؛ شاید برخی هم خشنود نشوند. خدا مرحوم سید محمدباقر صدر را رحمت کند؛ کتاب های خوبی دارد؛ اما صاحب مکتب نیست و نیامد مکتب شیخ را نقض کند و مکتب جدیدی بیاورد. کتاب های ایشان برای تدریس کافی نیست. ما به ایشان علاقه داریم؛ زحمت کشیده و انسان ملایی بوده است؛ اما هر کسی در حد خودش باید لحاظ شود. دیدم که نوشته اند آقایان طلبه ها دوست دارند کتاب های شهید صدر خوانده بشود؛ آیا دوست داشتن کافی است؟
مسأله طرح جاری تشویق می شود. اگر بخواهند از طرح جاری به طرح قدیم بروند، باردیگر باید امتحان بگیرند. بعضی می گویند طلبه به قم آمده تا قاضی، یا واعظ، یا امام جماعت بشود و از قم برود؛ و نمی خواهد مجتهد بشود. و بیان می کنند که این طلبه چرا باید رسائل و مکاسب بخواند؟ این استدلال، متین نیست. آیا ما در گذشته بیشتر واعظ های بدرد خور تربیت می کردیم یا حالا؟
چه کسی استاد حوزه است؟ ۳– در سالهای قبل از جامعه مدرسین جمعی آمدند؛ همچون استاد هادوی و نائینی هم در آن جلسه حضور داشتند؛ از آن سو جناب استاد حسینی بوشهری تشریف داشتند. زمانی بود که می خواستیم «شهریه استادی» را راه بیاندازیم؛ با حضرت آیت الله مکارم شیرازی هم دراین زمینه اختلافی بود که به چه کسی «استاد» بگوییم. سطوح نازله را به مدارس برده بودند و درس آزاد مقدمات نداشتیم. توافق این شد اگر کسی می خواهد سطوح عالی بگوید، رسائل و مکاسب و کفایه بگوید چون دروس آزاد در اینها منحصر شده بود.
گفتند اگر دو نفر از اساتید مبرز سطوح عالی فردی را تصدیق کردند، این آقا مجوز تدریس دارد. اما الآن بدینگونه عمل نمی گردد. کسی که می خواهد درس بگوید برای طرح جدید، تشویق می شود و نسبت به طرح قدیم برایش سنگ اندازی می کنند. الآن مجوز تدریس به برخی داده اند؛ دراین زمینه سؤالی دارم آیا غیر از جهت ملایی در حوزه برای مجوز دادن به اساتید هم جهتی مطرح است؟ ما عناوینی در حوزه داریم؛ برای تدریس شخص باید انقلابی و بسیجی و خودی باشد؛ در حوزه معیار اصلی ما «ملایی» بوده است و رشد افراد با ملّایی بوده است. اگر این را حذف نماییم، مطالبی که اصل نیست، خوب است و مستحسن است و در کنار قصه باشد؛ اما اگر اصل را کنار زدیم و چیزهای دیگر را به جای آن قرار دادیم، صحبت خودی و غیر خودی مطرح می شود و خودی ها به سرعت مجوز می گیرند و غیر خودی ها مجوز نمی گیرند؛ مجوز در قم داده می شود؛ اما در شهرستان قابل اجرا نیست؛ در اینجا مجوز درس خارج دارد؛ اما در شهرستان مجوز به او داده نمی شود؛ چون در شهرستان، بزرگی هست که مورد عنایت است؛ چون مجوز درس خارج به این فرد نمی دهد این آقا هم نمی تواند درس خارج بگوید.
ما در جهت مجوز برای استاد چه معیارهایی می خواهیم در نظر بگیریم؟ از صد سال تاریخ حوزه، که بنده ۵۵ سال از آنرا درک کردم؛ پیش از آن هم که مقدمات می خواندم، با حوزه مرتبط بودم؛ سال ۴۷ به قم آمدم؛ آیت الله گلپایگانی بودند؛ آیت الله شریعتمدای بودند. کسانی از مدرسین سمت این دو بزرگوار بودند؛ و کسانی از مدرسین سمت امام بودند. تفکرات سیاسی مختلف بود؛ اما علیرغم اختلاف در تفکرات سیاسی، همه مدرسین، درس داشتند. طلبه ای هم که می خواست درس بخواند، به درس کسی می رفت که از او بیشتر استفاده می کرد و مدرس آن، ملّاتر بود. کاری نداشت که خطّ سیاسی او چه بود. ما این مطلب را دیدیم و تجربه کردیم. کسانی که هم ردیف من هستند، دیدند که میل و فکر سیاسی، مجوز رشد در حوزه را برای ما درست نمی کرد.
سؤالی دراین زمینه وجود دارد؛ آیا در مسائلی که پیش آمده و رویدادهایی که اتفاق می افتد اراده هایی است که به واسطه آنها درس آزاد به هم بریزد. دو سال دیگر از درسهای آزاد، خبری نیست و حوزه ای نداریم؛ بلکه مجموعه ای از مدارس و مؤسسات همانند الازهر خواهیم داشت.
لزوم شفافبت بودجه آیا از نیروهای نظامی و امنیتی هم کسی که در مجوز استادی دخیل است، بین آقایان اساتید، مطالبی بیان می شود. آیا غیر روحانی هم در این تصمیم گیری ها دخیل است؟ امیدواریم نباشد. ما توضیح می خواهیم. در جلسه ای که در محضر آیت الله وحید خراسانی داشتیم، در مبحث بودجه حوزه به ایشان گفتم که شفاف کنید بودجه ای که از دولت برای حوزه می گیرید را چه می کنید؟ چه این که دست مرجع و اساتید به این بودجه ها نمی رسد.
برخی از آقایان هم برخی از توضیحات را عرضه کردند. در این مبحث هم احتیاج به توضیح است چرا کارهایی که باید در حوزه انجام بشود، توسط شاخصین حوزه و کسانی که سال ها تجربه حوزوی دارند، انجام نمی شود؟ چرا برای انتصاباتی که در حوزه است، از شخصیت های وزین حوزوی استفاده نمی گردد. اینها تجربه دارند و می توانند کار کنند. از نظر ما فرد غیر حوزوی به صرف این که مقام اجرایی داشته، برای این کارها کافی نیست.
چند پرسش از مدیر حوزه های علمیه استاد عندلیب همدانی: مرحوم حاج شیخ فرمودند: «روزی از اراک، برای زیارت، به قم آمدم. به مدرسه فیضیه و دارالشفا رفتم؛ اما آنجا تعطیل بود و خبری نبود و حجره ها مخروبه بودند. پیش خود فکر کردم کاش کسی پیدا می شد این حوزه را باردیگر احیا می کرد. چون این نیت الهی در من ایجاد شد؛ (نگفتم خودم؛ بلکه گفتم کسی بیاید و این کار را انجام بدهد) خدا توفیق داد و این کار توسط من انجام شد.»
ما به اخلاص و خلوص بزرگانی که متصدی امور حوزه هستند، معتقدیم. اگر نقدی هم هست، نقدی طلبگی است؛ و نه بیشتر از آن. ما تشکر و سپاس هم داریم از زحماتی که این عزیزان می کشند. کار، کار سنگینی است و نباید از زحمت های آنها غافل باشیم؛ تشکر هم می کنیم؛ اما بعنوان طلبه حوزه، حقّ پرسش داریم؛ حتی نمی گویم انتقاد. لااقل برای خودم، حق انتقاد قائل نیستم؛ و می گویم «پرسش»؛ پس از سال ها طلبگی آیا می توانم بپرسم این که در اطلاعیه اخیرتان هم همه مشکلات را بر سر کرونا و توابع آن تطبیق دادیم، می پرسم خود شما هم معتقدید؟ آیا مشکلات حوزه فقط و فقط بر اثر کرونا است؟ منکر کرونا نیستم؛ اما جزء العله است؛ نه تمام العله.
تصمیماتی بدون کار کارشناسی و بدون مشورت با اساتید حوزه انجام شد؛ از سویی حدود بیست سال است طرحی مطرح است که آهسته آهسته دروس آزاد به سمت دیگری برود؛ آیا این تصمیمات، در وضعی که امروز به وجود آمده است، هیچ تأثیری نداشته است؟ که این آقایان حتی بعنوان دفع دخل مقدر، که اطلاعیه می دهند، اشاره به اشتباهات خود هم نمی دهند؟ آیا این اشتباهات، تأثیری نداشته است؟ آقای اعرافی به ما جواب بدهید؛ آیا تصمیم گیری شما و مدیر قبلی (که خداوند هر دو بزرگوار را حفظ کند) در ارتباط با این که پایه های یک تا شش که در مدرسه بودند، از پایه هفت به بعد هم در مدرسه باشد و این معنا را سال ها پیش از کرونا تقویت می کردید، در وضعیت موجود هیچ تأثیری نداشته و فقط و فقط کرونا مؤثر بود و بس؟!
سال ها قبل و در زمان مدیر پیشین بیان شد (و من خودم شنیدم) «ما تصمیم داریم مرکز حوزه از قم به اطراف قم، مانند پردیسان و مهدیه برود»؛ آیا این تصمیمات، در وضع بسیار بد امروز هیچ تأثیری نداشته که شما هیچ اشاره ای به آن نمی کنید؟
آیا دلسرد کردن استاد و دلسرد کردن طلبه و گرفتار تشویش کردن ذهنی او، که چه کتابی بخواند و چگونه بخواند، این روش بخواند یا آن روش را برگزیند، در وضعیت موجود هیچ تأثیری نداشته است؟ و فقط کرونا مؤثر بوده است؟»
به اطلاعیه ای که در همین اواخر دادند، توجه کنید. آیا شما زمانیکه می بینید جذب طلبه کم شده، تبلیغات بسیار بسیار زشتی که برای جذب طلبه داشتید، (فیلم ها و کلیپ هایش هست)؛ آیا اینها برای به وجود آمدن این نگاه به روحانیت، تأثیری نداشته؟ طلبه در این چند سال جذب حوزه نشده، فقط به خاطر کرونا؟!
جناب اعرافی خودم شنیدم؛ و حداقل ۱۵ نفر از اعاظم حوزه هم بودند؛ سالی که مدیریت را پذیرفته بودید، خود شما فرمودید «باید از سال آینده، لمعه و اصول الفقه هم آهسته آهسته درس آزاد بشود» حتی در آن جلسه ما با شادمانی گفتیم هر کدام از ما به جهت اینکه این درس ها رونق بگیرد، حاضریم لمعه و یا اصول الفقه را با کمال افتخار تدریس نماییم. حضرت آقای اعرافی چرا تا امروز محقق نشده و امروز وعده می دهند: «می خواهیم آئین نامه طراحی نماییم که لمعه و اصول الفقه آزاد بشود» این وعده شما برای سالهای قبل است. چه کسی نگذاشته است؟ جواب بدهید. چه جریانی مانع انجام آن شده است.
حضرت آقای اعرافی! اگر کسی فرمایشات شما را، و عملکرد مدیریت را هم ملاحظه بکند، بطور قطع هماهنگی نمی بیند. وعده ها بسیار است؛ اما عمل آن کو؟ بیایید برای یک مرتبه هم که شده، در جمع اساتید، حاضر بشوید. اینها استاد این حوزه هستند یا نه؟ حق دارند مدیر حوزه در جمعشان باشد یا نه؟ بیایید پاسخ بدهید. من صحبت نمی کنم؛ هیچ کس هم حاضر به صحبت نیست؛ شما تشریف بیاورید و این سؤال ها را جواب بدهید. قبول داریم شرایط خاص مملکت، شرایط اقتصادی طلاب، دخالت دارد. اما برای اینها در این نشست جمع نشدیم. ما معتقدیم (و حداقل اعتقاد خودم هست و بر آن استوارم) آن چه در دروس آزاد مشاهده می کنید، برنامه ریزی شده است و علتش هم فقط، اینها نیست.
باید دروس آزاد حوزه همان گونه که تاکنون بوده، ادامه بیابد. مؤسسات هم تعریف خودشان را دارند؛ من کاری به کار مؤسسات ندارم؛ اما دروس آزاد حوزه، آن بود که طلبه خودش استاد خویش را انتخاب می کرد؛ اگر استاد لیاقت داشت، آهسته آهسته بالا می آمد؛ و الا حذف می شد. کتاب های درسی هم همین جور بود. همین امروز که وعده لمعه و اصول الفقه را می دهند، باز می فرمایند: به دنبال طرح آئین نامه های اجرایی این کار هستیم. این آئین نامه اجرایی نمی خواهد؛ بگویید هر استادی درس لمعه گفت، درس را می پذیریم؛ اگر درسش جا افتاد و شاگرد قابل توجهی داشت؛ مانند رسائل و مکاسب. و الا این همه طول و تفسیر نداشت.»
اطلاعیه هایی در ایام اخیر منتشر شد؛ که من می گویم، همه، دفع دخل مقدر، نسبت به این جلسه بود. اگر می خواهند پاسخ به پرسش های ما بدهند، بسم الله. ما هم آماده هستیم. اگر پاسخ را صحیح تشخیص بدهیم، طبق نظر خودمان، قبول می نماییم. از همه عزیزان عذر می خواهم. اگر کمی صدایم بالا رفت، باز عذر بیشتر می خواهم.
حوزه آزاد به سمت اضمحلال پیش می رود استاد حسینی آملی: در این نشست بنا است بعضی از مشکلاتی که در حوزه وجود دارد و باعث گردید که دروس آزاد به سمت اضمحلال پیش برود، مطرح گردد. در چنین جلساتی همیشه تلاش کردیم از مسئولین حوزه، از مدیر حوزه، از اعضای شورایعالی حوزه و برخی از اعضای جامعه مدرسین، اگر در کسوت استادی باشند، همواره دعوت کردیم. این دفعه به خاطر حساسیت موضوع، هم دعوت کتبی کردیم و هم خودم، شخصا با آیت الله اعرافی با تلفن تماس گرفتم و از ایشان دعوت کردم؛ و حتی خواهش کردم اگر خودشان نمی توانند بیایند، از معاونین خودشان، کسی را بفرستند تا گزارشی از عملکرد حوزه، و آن برنامه هایی که برای احیای حوزه، و احیای درسهای آزاد، بیان کنند؛ چون که دروس آزاد حوزه بشدت به سمت انحطاط پیش می رود؛ اما متأسفانه تا حال بر این امر، موفق نشدیم.
بدون شک، حوزه علمیه ما به عنایت مؤسسش، مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری (ره) و بزرگانی مانند آیت الله بروجردی، و حضرت امام و آیت الله گلپایگانی و دیگر مراجع عظام، حوزه به سمت پیشرفت و توسعه بود؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این توسعه و پیشرفت، سرعت بیشتری گرفت؛ اما متأسفانه در چند سال گذشته با برنامه ریزی هایی که مرکز مدیریت داشتند و با مصوباتی که شورایعالی داشتند، کارهایی صورت گرفت؛ اساتید بگویند چرا حوزه علمیه به این سمت کشیده شد.
می بینیم که حوزه آزاد به سمت اضمحلال پیش می رود. ما در چند سال قبل اساتیدی داشتیم که دویست یا سیصد شاگرد داشتند؛ اما امروز درس هایی داریم که دو یا سه یا پنج شاگرد دارد. اگر استادی شش شاگرد داشته باشد، باید خوشحال باشد که درسش دائر شده است. این، وضعیت حوزه ما است.
این جلسه را تشکیل دادیم تا از نظرهای اساتید بهره مند بشویم و اگر انتقادی دارند، با صراحت تمام، بیان گردد؛ چون که مجموعه ما صنفی است و اصلا سیاسی نیست. ما نگران حوزه هستیم؛ ما نگران حوزه آزاد هستیم، ما نگران طلاب هستیم؛ ما نگران درس ها هستیم؛ ما نگران ضعف علمی طلاب هستیم؛ مسأله اصلا سیاسی نیست. در این نشست با صراحت تمام، با دقت و منصفانه نقد و چاره را بیان می نماییم.
نظام آموزشی جزو کارآمدترین نظام های آموزشی است استاد شریفی: در قرآن کریم می خوانیم: «یرفع الله الذین آمنوا منکم و الذین اوتوا العلم درجات». خداوند در قرآن کریم می فرماید: اهل علم را درجاتی عطا کردیم و بر سایر مردم فضیلت و برتری دادیم. ابن عباس در تفسیر این آیه از پیامبر عظیم الشأن صلی الله ضد و آله و سلم روایت کرده است که این درجات، هفتاد درجه است که فاصله هر درجه تا درجه دیگر، به مقدار ۵۰۰ سال دویدن اسب تندرو است.
پیامبر عظیم الشأن اسلام در عبارتی می فرماید: هر گاه خداوند خیر امتی را اراده می فرماید، دانشمندان آن جامعه را زیاد می کند. لکن باید توجه داشت که ازدیاد علماء به اراده تکوینی آفریدگار نیست؛ در روایتی در اصول کافی می خوانیم: «العلم بالتعلم» راه دیگری برای علم و دانش ذکر نکرده اند؛ علم و دانش در سایه تعلیم، تعلم، درس و بحث شکل می گیرد و با توجه به این که خداوند می فرماید: «و الله اخرجکم من بطون امهاتکم لا تعلمون شیئا» می فهمیم اصل اولی در هر انسانی، جهل و نادانی است و این جهل و نادانی حالت اولیه و اصل اولی است که باید تبدیل به علم و دانش بشود.
تبدیل شدن جهل و نادانی به علم و دانش، کار بسیار دشوار و مستلزم خون دل خوردن های فراوان است. کلمه کلمه آیات و روایات، کتاب های درسی و اصولی باید در ذهن متعلم جای گیرد. این کار، کار سختی است که شما اساتید با آن سروکار دارید. ما معتقدیم به جهت اینکه این اصل اولی در همه انسان ها، که جهل و نادانی است، به علم و دانش تبدیل بشود، مستلزم و نیازمند یک نظام بسیار بسیار کارآمد آموزشی است؛ و با هر نظامی نمی توانیم در سطحی کلان، از جامعه، جهل زدایی بکنیم. چون پیامبر عظیم الشأن اسلام می فرماید: یگانه راه نجات انسان و سعادت ابدی بشریت، علم و دانش است. بدبختی آن هم در گرو جهل اوست.
به جهت اینکه این اصل اولی را به علم تبدیل نماییم، نیازمند به سیستم کارآمد آموزشی هستیم. معتقدیم که همین دروس آزاد، جزو کاملترین نظام های آموزشی در حوزه های علمیه محسوب می شود؛ شاید در دنیا هم بی نظیر باشد. این نظام کارآمد آموزشی، اگر می گوییم جزو کارآمدترین نظام ها است، معنایش این نیست که همه مشکلات را حل می کند و همه جهل را در همه انسان ها به علم تبدیل می کند لکن کرسی های درس و بحث که ائمه علیهم السلام مطرح می کردند، همه مشکلات را توانستند حل بکنند؟ خیر. زمانیکه صحبت از یک نظام کارآمد آموزشی می نماییم، آن هم در چارچوب دروس آزاد حوزوی، معنایش آن است که هر کسی به فراخور استعداد و قابلیت وجودی خودش بتواند رشد کند و معنایش رشد همه نیست؛ که حالا یک عده انتقاد کنند که این نظام همه مشکلات را حل نکرد. این کلام غلط است؛ چون که هر کسی بر مبنای استعداد خودش رشد می کند؛ یک عده بیشتر و یک عده کمتر و شاید کسی هم اصلا رشد نکند.
ما معتقدیم این نظام آموزشی جزو کارآمدترین نظام های آموزشی است و امتحان خودش را هم پس داده است. بزرگانی همانند شهید بهشتی ها و شهید مطهری ها و علامه حسن زاده آملی ها، علامه طباطبایی ها، علامه مصباح ها و … بر مبنای همین نظام آموزشی حوزه رشد کردند و منشأ اینهمه آثار بودند؛ چه اصراری وجود دارد که این نظام را تغییر بدهند. در نظام قدیم آموزشی حوزه، مفسر، مجتهد، خطیب، معلم، مؤلف، دولتمرد و.. تربیت می شد. در این شرایط این نظام ریشه دار، حدودا به تعطیلی کشیده می شود.
البته راهکار داریم؛ علم به بن بست نمی رسد. نه تنها علم به بن بست نمی رسد؛ بلکه علم، همه گره های کور را هم باز می کند. معتقدیم همه مشکلات حوزه برطرف خواهد شد. عزیزان پیشنهاداتی دادند و ما هم نظراتی دادیم. بنا اگر بر اینست که مشکلات حوزه برطرف بشود، پیشنهاد بنده آن است که مرکز مدیریت حوزه نمایندگانشان را بفرستند و ما هم نمایندگانمان را بفرستیم و با هم در این رابطه بحث و بررسی داشته باشیم؛ چون که همه مشکلات مد نظر شما، همگی قابل حل است.
بیانیه پایانی بیست و پنجمین نشست دوره ای اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم در این اجلاسیه بیانیه ذیل به امضای اساتید معزز سطوح عالی و خارج حوزه علمیه رسید:
بسمه تعالی
محضر مقدس مراجع عظام تقلید، رهبر انقلاب اسلامی و اعضای محترم شورایعالی حوزه های علمیه
سلام علیکم
ضمن تقدیر و تشکر از اقدامات اخیر مدیر محترم حوزه های علمیه به استحضار می رساند حوزه آزاد به سبب مشکلاتی همچون برنامه ریزی غلط و غیر متناسب، با ماهیت حوزه آزاد رو به اضمحلال است.
همچون مواردی که در وضعیت فعلی حوزه آزاد تأثیرگذار بوده، میتوان موارد ذیل را برشمرد:
۱- رشد بی رویه و غیر منطقی مؤسسات حوزوی
۲- برگزاری دروس در محیط های خوابگاهی (کانون ها) و شهرک های اطراف قم
تعدد طرح های تحصیلی و غیر کارشناسی که موجبات تحیر طلاب را فراهم نموده است.
بدیهی است که مرتبط نمودن وضعیت فعلی حوزه آزاد به ویروس کرونا بعنوان تنها علت و غفلت از موارد فوق، تحلیلی ناقص و غیر قابل قبول است. بنابراین خواهشمند است با ورود خود در محورهای ذیل موجبات حیات مجدد دروس آزاد را که رکن اصلی علمی حوزه ها را متکفل است، فراهم نمایند.
۱- ممنوعیت برگزاری دروس سطوح عالی و خارج در مؤسسات؛ منهای مؤسساتی که تحت نظر مراجع عظام تقلید اداره می گردند.
۲- ممنوعیت برگزاری دروس در محیط های خوابگاهی که سبب دور شدن طلاب از شرکت در دروس آزاد می شود.
۳- حذف طرح هایی که از نظر خیلی از اساتید سطوح عالی و خارج، غیر کارشناسی بوده و تناسبی با هدف رشد علمی طلاب نداشته و خلاف منویات مراجع عظام تقلید است.
۴- پرهیز از تعریف دستوری بعضی از کتب در نظام درسی حوزه های علمیه و ایجاد مشوق و امتیازات خاص برای این دسته از دروس.
منبع: karkado.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب