رستاخیز قرار بود از شرق تا غرب جهان عالم گیر شود اما به اکران آنلاین وطنی تن داد
فرهیختگان نوشت: حالا که نسخه کامل «رستاخیز» به صورت برخط اکران شده، حتما خیلی از معترضان به این فیلم خوشحال هستند که حرف آنها به کرسی نشسته و توانسته اند در تمام این سال ها، از اکران سینمایی فیلم جلوگیری نمایند اما اینکه احمدرضا درویش روی عقاید خود پابرجا ماند تا بالاخره فیلم با همان سروشکل موردنظر او به نمایش عمومی برسد، اتفاق بسیار مهمی است.
فیلم «رستاخیز» بعد از یک دوره مرارت ۹ ساله، بالاخره از دوشنبه این هفته به صورت برخط اکران شد تا تنها، مشکل نمایش این فیلم حل شود اما صورت مسئله آن همچنان به قوت خود باقی باشد. شاید کمتر کسی فکرش را می کرد که روزگاری، کارگردانی مانند احمدرضا درویش با آن سابقه قابل قبول در ارتباط با فیلمی با محوریت امام حسین(ع) و واقعه عاشورا، ۹ سال انزوا و خانه نشینی را تجربه کند و در پایان به خفیف ترین شکل ممکن مورد عنایت قرار بگیرد اما هرچه باشد، پارادایم های سازمان سینمایی، این دفعه هم دامن کارگردان بزرگ سینما را گرفت تا «رستاخیز» تنها یک عرضه کم رمق را تجربه کند. فیلمی که قرار بود با اکران منظم در ایران و خارج از کشور، مسبب خیلی از اتفاق های خوب در حوزه سینمای دینی ما باشد، حالا این چنین به این اکران برخط رسید تا تنها نفع آن، نمایش اثر برای قشر گسترده ای از مردم که احیانا نسخه ای از آنرا به شکل مجانی و غیرقانونی دریافت می کنند، برقرار شود. در تمام این سال ها، محوریت مسئله روی همان اعتراض ۹ سال پیش باقی ماند و هیچ پیشرفتی حاصل نشد. در بعضی از این سال ها و در موسم محرم، هرازچندگاه اخباری در خصوص تعیین تکلیف این فیلم در بعضی رسانه ها منتشر می شد اما در عمل، هیچ وقت اتفاقی برای این ساخته احمدرضا درویش رخ نداد تا وی در تمام این سال ها، فعالیت چندانی در سینما نداشته باشد و به نوعی، به همان سرنوشتی گرفتار شود که قبل از او خیلی از بزرگان این سینما دچارش شده بودند. رستاخیز چگونه ساخته شد؟ احمدرضا درویش بلافاصله بعد از «دوئل»، درگیر تحقیق و پژوهش این فیلم می شود. مراحل تحقیق و نگارش فیلمنامه، چیزی حدود ۴ سال زمان می برد و یک سال هم مراحل پیش تولید آن طول می کشد. فیلم در بهمن ۸۸ کلید می خورد و بعد از یک سال، فیلمبرداری آن تمام می شود. مراحل فنی اثر هم ۲ سال به طول می انجامد. این فیلم با سرمایه گذاری شخصی افراد و نهادهایی از ایران، کویت و انگلستان ساخته شد و در تولید آن، برخی چهره های مطرح بین المللی حضور داشتند که ازجمله آنها میتوان به طارق انور، تدوین گر و استفن واربک، آهنگساز اشاره نمود. ماجرا از کجا شروع شد؟ اولین نمایش عمومی فیلم، شب ۱۶ بهمن ۹۲ در برج میلاد و سالن اهالی رسانه ترتیب داده شد اما اگر بخواهیم ریشه این مشکلات را صدمه شناسی نماییم باید به یک ماه و نیم پیش از این تاریخ بازگردیم. یعنی عصر ۲ دی ۹۲ که فیلم به صورت محدود برای برخی اعضای کابینه دولت وقت به معرض نمایش گذاشته شد و درواقع ریشه اختلاف درمورد فیلم، از همان زمان شروع شد. خروجی آن نشست تعریف ها و خداقوت گفتن ها بود؛ اما یک جریان خزنده، استنباط خویش را از این فیلم به آدم هایی که در آن جلسه حضور نداشتند، منتقل کرد. درنتیجه این اتفاق ها بود که از اواسط دی ماه، برخی زمزمه ها ضد فیلم شروع شد. فیلمی که تا آن زمان تلاش نموده بود اطلاعات چندانی را در اختیار رسانه ها قرار ندهد، حالا با این زمزمه ها، مشخص شد که چهره تنی چند از معصومان(ع) را بشکلی واضح به تصویر کشیده و این، برای اولین بار است که چنین اتفاقی در سینمای ایران رخ می دهد. هدف از بروز چنین زمزمه هایی آن بود که جلوی پذیرش فیلم در جشنواره فجر گرفته شود اما شأن کارگردان و محوریت سوژه ای که بدان ورود کرده بود، به اندازه ای بود که اساسا نمی شد جلوی آنرا گرفت. آن زمزمه ها هم در آن زمان چندان جدی گرفته نشد و در هیاهوی ذاتی زمان جشنواره گم شد. آغاز علنی مخالفت ها با آغاز جشنواره، طیف مخالفان این فیلم در ایام قبل و در جریان آن زمزمه ها، کنجکاوی بالایی برای تماشای فیلم از خود نشان می دادند، در همان روزهای نخستین، به تماشای فیلم در سینماهای مردمی نشستند. این عده، نه تنها به نشان دادن چهره برخی معصومان اعتراض داشتند که فیلم را گرفتار اشکالات محتوایی هم دانستند. آنها اعتراض خویش را از راه تریبون های خود مطرح نمودند و این اعتراض، شکل بیرونی به خود گرفت تا هجمه ای ضد فیلم شکل بگیرد. این اعتراض ها به اندازه ای بود که فشارها را به دبیر وقت جشنواره فجر وارد آورد تا فیلم را از فرایند داوری خارج کند اما با ایستادگی سازمان سینمایی، فیلم داوری شد و علاوه بر نامزدی در ۱۱ بخش، موفق به دریافت ۸ سیمرغ ازجمله سیمرغ بهترین فیلم و کارگردانی شد. این اتفاق، آتش خشم مخالفان را بیشتر کرد تا جایی که کار را به تحصن و اعتراض هایی در چارچوب سخنرانی کشاندند. نخستین واکنش مقامات رسمی در بین اعتراض کنندگان به این فیلم، اسامی برخی آیات عظام هم دیده می شد. همین عامل سبب شد یکی از خبرگزاری های رسمی کشور که در روزهای جشنواره موفق شده بود به صورت شفاهی، گفت وگویی با وزیر ارشاد وقت بگیرد، ادعا نمود که وزیر گفته: «فیلمنامه «رستاخیز» با شخصیت های حوزوی هماهنگ شده و مشکل تاریخی ندارد و کامل منطبق با تاریخ صحیح عاشوراست و خیلی از مراجع همچون آیت الله سیستانی آنرا تایید کردند.» این اظهارات که آتش مخالفان را بیشتر کرد، در کمتر از ۲۴ ساعت توسط دفتر وزیر تکذیب شد. این تکذیبیه به مخالفان این جرات را داد تا دایره مخالفت هایشان را با فیلم بیشتر کنند؛ چونکه این تکذیبیه را در قامت عقب نشینی وزارت ارشاد در مقابل خواست خود تفسیر می کردند. در همین بحبوحه، موسسه فرهنگ تماشا که از سرمایه گذاران فیلم بود، با انتشار متنی به صراحت اعلام نمود که هیچ یک از مراجع تقلید، در جریان این فیلمنامه قرار نداشته اند. با این اظهارنظر، برخی آیات عظام نظیر آیت الله وحیدخراسانی، آیت الله مکارم شیرازی، نوری همدانی و مقتدایی اعتراض های گسترده ای را ضد فیلم ابراز داشتند. در این میان، جامعه مداحان نقش جالب توجهی در بسط این اعتراض ها داشت. سیدمجید بنی فاطمه، عبدالرضا هلالی، حاج منصور ارضی و وحید یوسفی از طلیعه داران این اعتراض ها بودند. مجتبی بنی فاطمه یادداشتی انتقادی نوشت و آورد: «وقتی نمی توانیم اثری در خور شأن واقعه عاشورا بسازیم، بیاییم و برای امام حسین(ع) فیلم نسازیم. چه اصراری داریم تصورات مردمی که از کودکی با امام حسین(ع) خو گرفته اند با تخیلات خود تخریب کنیم؟ چطور جرات کردید تصویر حضرت عباس(ع)، حضرت علی اکبر(ع) و... را در فیلم خود نشان دهید؟ بالاتر از همه این ها چطور این حق را به خود دادید که صدای حضرت زینب(س) را شبیه سازی کنید؟ گستاخی تا کجا؟» در همین بحبوحه، حاج منصور ارضی در مراسم دعای کمیل با انتقاد شدید از این فیلم و مسؤلان سینمایی کشور اظهار داشت: «مراجع تقلید درباره حرام بودن نشان دادن تصویر معصومان(ع) فتوا داده اند. اما نشان دادن عکس و صورت این ها، تنها بخشی از مشکلات این فیلم است؛ حالا هر چقدر هم می خواهند به طراح و سازنده و هنرپیشه های داخلی و رقاصان خارجی آن جایزه بدهند.» عبدالرضا هلالی هم در مراسم هفتگی خود حمله شدیدی را ضد فیلم و کارگردان آن صورت داد. این مداح اظهار داشت: «شما می خواهید مثال بزنید و از تخیل تان استفاده کنید، خب این همه سوژه تاریخی. اما شما حق ندارید درمورد مبدا تاریخی و تعامل و تعالی بشر نظر بدهید. چرا گیر دادید به امام حسین(ع)؟ آنقدر قشنگ به این مسائل وارد می شوند و تحریف می کنند. آقای درویش مبنای تاریخی ساخت این فیلم کجاست و از کجا درآمده است؟ شما یک سند آوردی که پسر حر در شام و کوفه بوده، من دست شما را می بوسم.» واکنش درویش به این اعتراض ها در مقابل این حجم از اعتراض ها برخی کارگردان های سینمای ایران ازجمله ابراهیم حاتمی کیا و مجتبی راعی، تلاش کردند با بیان این مساله که اجازه ندهیم با این شکل انتقاد، مسیر برای فعالیت دیگر کارگردانان دشوار شود، معترضان را به آرامش دعوت کنند اما آتش اعتراض ها، روزبه روز بیشتر می شد. دربرابر همه این اعتراض ها، احمدرضا درویش سیاست سکوت را درپیش گرفته بود و مانند همیشه، هیچ اظهارنظری نکرد. البته که شاید درویش فارغ از خصلت ذاتی خود که چندان اهل رسانه ای کردن و حاشیه پردازی نیست، گوشه چشمی هم به اتفاق های اواخر دهه ۸۰ داشت. جایی که مسئله نشان دادن چهره حضرت عباس(ع) در سریال «مختارنامه» و بازی یک هنرپیشه به جای ایشان، جامعه متدینان را به شدت نگران کرد و سرانجام با مواضع محکم مراجع عظام تقلید حضرات آیات عظام صافی گلپایگانی، وحیدخراسانی، مکارم شیرازی، مظاهری اصفهانی، علوی گرگانی، محمدصادق روحانی، موسوی اردبیلی، ملکوتی تبریزی و حسینی شاهرودی این کار صورت نگرفت. درویش البته بعدها در تنها اظهارنظر خود، به این اعتراض ها واکنش داد و اظهار داشت: «بعد از جشنواره فیلم فجر افرادی به مشورت گرفته شدند تا اگر نقد و نظری وجود دارد، عرضه کنند. این فیلم برای کسب پروانه نمایش بیشتر از ۵۰ نمایش خصوصی برای مسئولان، روحانیون محترم و استادان دانشگاه و قشرهای مختلف مردم داشت و نکاتی که می توانست محل اختلاف باشد، موردنظر گرفته شد و اصلاحاتی را خودمان انجام دادیم، یعنی فارغ از حوزه قانون و ممیزی پیش از اکران عمومی، همه نوع پالایشی را صورت دادیم و بعد هم شورای پروانه نمایش فیلم را دید و مجوز صادر شد. حتی مجلس شورای اسلامی، کمیسیون فرهنگی و رئیس کمیسیون هم تایید کردند که فیلم «رستاخیز» بدون اشکال است و حجت را تمام شده دانستند. مسؤلان قبلی وزارت ارشاد (در زمان مدیریت حجت الله ایوبی در سازمان سینمایی و وزارت علی جنتی) هم با خیال آسوده سخنانی در دفاع از فیلم و مفتخر بودن به ساختش عرضه دادند و فیلم اکران شد، اما در همان روز اول گرفتار مشکل شد.» روز نخست اکران از زمان بروز اختلاف ها تا زمان نمایش فیلم، ۱۷ ماه طول کشید و صاحبان فیلم که در آن مدت، رایزنی های گسترده ای را انجام داده و در بعضی جزئیات فیلم هم دست برده بودند، با خیال نسبتا راحت امیدوار بودند که اکران این فیلم از ۲۴ تیر ۹۴ شروع می شود. فیلم در این تاریخ روی پرده رفت اما تنها چند ساعت دوام آورد و با فشار نیروهای خارج از وزارت ارشاد و البته اعتراض بعضی از آنها که به صورت فیزیکی در بعضی سینماها حضور یافته و پوستر و بنر این فیلم را پایین می کشیدند، تجمعی مقابل وزارت ارشاد شکل گرفت و زنی، مبادرت به قمه زنی کرد. تمام این تحرکات سبب شد تا فیلم، بالاجبار از پرده پایین کشیده شد و این آغازی بود بر ۶ سال و نیم توقیف ناخواسته این اثر. در آن زمان، همان افرادی که تصور می شد که درنتیجه رایزنی ها، از موضع ابتدایی خود پایین آمده و به تفاهمی با عوامل فیلم رسیده اند، در صف نخست این اعتراض ها دیده شدند. سازمان سینمایی هم بلافاصله به درویش پیشنهاد نمود برای رفع این مشکل، چهره معصومان فیلم را با هاله نور بپوشاند که این پیشنهاد، با مخالفت شدید درویش مواجه گردید. ایستادن دوطرف ماجرا بر سر اصول خود سبب شد فیلم در همان ساعت از پرده پایین آمده و دیگر هیچ وقت در سینما، نمایش داده نشود. صاحبان فیلم که از انفعال سازمان سینمایی در این ماجرا آگاه شده بودند در آخر این ماه، طی نامه ای سرگشاده به حسن روحانی گفتند: «اقدام تاسف بار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توقف اکران عمومی فیلم سینمایی «رستاخیز»، باعث حیرت و پرسش های فراوان درمورد این اقدام مغایر با تدبیر و روندهای قانونی، حقوقی و شرعی شده و دامنه آن در افکار عمومی داخلی و خارجی در حال گسترده شدن است.»
البته که این تلاش هم از پیش مشخص بود که به جایی ختم نخواهد شد. این صورت گرفت و فیلم دیگر هیچ وقت در ایران، رنگ پرده را به خود ندید. فیلمی که لو رفت در عصر روز ملی سینما در سال ۹۸، برخی رسانه ها از لو رفتن نسخه باکیفیتی از فیلم خبر دادند که به زبان عربی بود. خیلی زود مشخص شد که نسخه کامل این فیلم که برای جشنواره ای در عراق ترتیب داده شده بود، بدون اجازه از صاحبان فیلم سر از فضای مجازی درآورده است. عوامل فیلم خیلی زود دست به کار شدند و جلوی انتشار بیشتر فیلم در یوتیوب را گرفتند و سبب شدند خسارتی بیشتر از این، متحمل پروژه نشود. درویش بلافاصله طی اطلاعیه ای اعلام نمود که تماشا و دانلود نسخه لورفته این فیلم حرام است. شاید بنا بر این بود که مجوز نمایش خانگی این فیلم در همان سال صادر شد. اتفاقی که امروز برای این فیلم رخ داد، می توانست در سال ۹۸ اتفاق بیفتد اما شاید صاحبان فیلم، همچنان امید داشتند تا بتوانند فیلم را در تور اکران گسترده داخل و خارج از کشور ببینند اما عملا اتفاق چندانی برای این فیلم نیفتاد. تهیه کننده فیلم، در گفت وگویی از اکران آنلاین فیلم استقبال نکرد و اظهار داشت: «طبیعتا مطلوب من بعنوان تهیه کننده و آقای درویش بعنوان کارگردان، تنها اکران آنلاین نیست، چون عرضه خانگی بخشی از فرایند عرضه فیلم است، بخصوص فیلمی که کادر اسکوپ و صدای دالبی دیجیتال دارد و برای ابعاد روی پرده تولید شده است. وقتی فیلمی روی پرده به نمایش دربیاید بعنوان مکمل برای دی وی دی و عرضه خانگی آن برنامه ریزی می شود، اما بهرحال تلاشی شده و تصمیم دولت این بوده که پروانه نمایش خانگی فیلم را صادر کند. البته پروانه عرضه خارجی فیلم سال ۱۳۹۵ صادر شده که هر دو قابل تقدیر است. اما پاسخ به این پرسش، منفی است و ما فعلاً علاقه ای به اکران آنلاین به مفهوم رایج در کشور نداریم. اگر فیلم «رستاخیز» در شبکه نمایش خانگی به نمایش دربیاید، بطور قطع برای مخاطب، بعد از تماشای فیلم این ابهام به وجود می آید که اساسا چرا در این سال ها، این فیلم به نمایش درنیامد و چه چیزی مانع نمایش آن شد؟ بهرحال خارج از وضعیت فعلی و کرونا، شروع عرضه فیلم «رستاخیز» با اکران سینمایی در ایران در اولویت ما بوده است.» اتفاقی که متاسفانه طی دو سال گذشته هم به وقوع نپیوست تا این فیلم از دوشنبه این هفته به صورت برخط به نمایش درآید. باید به فال نیک گرفت حالا که نسخه کامل «رستاخیز» به صورت برخط اکران شده، حتما خیلی از معترضان به این فیلم خوشحال هستند که حرف آنها به کرسی نشسته و توانسته اند در تمام این سال ها، از اکران سینمایی فیلم اجتناب کنند اما از منظر دیگر، این اکران آنلاین را باید به فال نیک گرفت. اینکه کارگردان صاحب سبکی چون احمدرضا درویش روی عقاید خود پابرجا ماند و از آن کوتاه نیامد تا بالاخره فیلم با همان سروشکل موردنظر کارگردان به نمایش عمومی برسد، اتفاق بسیار مهمی است. اکران آنلاین فیلم «رستاخیز» بار دیگر ثابت کرد که در روزگار کنونی، این مدل توقیف و جلوگیری از عدم اکران فیلم، هیچ توجیهی نداشته و اتفاق خوشایندی را رقم نمی زند. شاید مخالفان نمایش پرده ای این فیلم، تنها به یک خواسته خود که عدم نمایش سینمایی فیلم بود، رسیدند اما در صورت مسئله آن اتفاقی نیفتاده و فیلم در همان نسخه سال ۹۱، حالا در سال ۱۴۰۰ نمایش داده شده است. شاید فارغ از این خواست مخالفان، که محقق شد، این همه سروصدا و جنجال، نوعی تبلیغات برای این فیلم محسوب شد تا حواس مخاطبان بسیاری به سمت این فیلم جلب شود و نسبت به خریداری نسخه قانونی آن اقدام نمایند. اتفاقی که طی ساعات نخست فروش آنلاین این فیلم رقم خورد. میزان استقبال مخاطبان و داوران چند جشنواره ای که فیلم در آنجاها نمایش داشته هم بسیار عالی و مطلوب گزارش شده است. آنچه اما امروز ماند، پافشاری درویش روی آرمان های خود و تصویرگری اندیشه هایی است که از بابت آنها مطمئن بود. نه مانند حجم خیلی از آن اعتراض هایی که در همان زمان به بار نشست و دیگر همه آنرا فراموش کرده اند. رستاخیز در تمام این سال ها، مانند صاحب واقعی اش، امام حسین(ع) و یاران باوفایش، مظلوم واقع شد و در همین مظلومیت قربانی شد تا فیلمی که قرار بود از شرق تا غرب جهان را عالمگیر کند، اینچنین مهجور به یک اکران آنلاین وطنی تن دهد. خداوند متعال خود نظاره گر همه چیز است. ۵۷۲۵۹
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب